Zondag 5 juni waren we oorspronkelijk van plan om in aansluiting op de basiscursus terreinrijden zelf een en ander te gaan oefenen tijdens het vrij rijden. Zaterdag had Hans Saris al aangeboden om ons in te wijden in de lier-o-logie en zondagochtend voelden we de vorige dag nog behoorlijk in de benen. Dus besloten we de zondag rustig aan te doen en ons alleen te richten op het onder de knie krijgen van het lieren. Dat lijkt simpel – een krachtige elektromotor gekoppeld aan een spoel met daarop een slordige 30 meter staalkabel en aan het einde een forse haak. Verder een afstandbediening met één lampje en één drie positie schakelaar: uitrollen, stilstand, inrollen. Die schakelaar werkt als een dodemans knop – zodra je hem los laat stopt de lier.
De praktijk oefening lieren
De Desert Beagle is uitgerust met een TJM OX 12000 lier met een trekkracht van 12000 LBS (5443 kg of 53.378 Newton) en dat is best veel. Hiermee kan de wagen ruim 2x zijn eigen gewicht ’tillen’ (2500kg). Tillen tussen aanhalingstekens omdat een treklier nooit gebruikt mag worden voor het tillen van lasten maar het gaat om het beeld van de kracht die de lier heeft. Daar zit ook het gevaar. De lier zelf is net zo binair als de schakelaar die hem bedient- hij trekt of hij trekt niet en als hij trekt doet hij dat met alles dat hij heeft – er is geen tussenweg of iets als “een beetje trekken”.
Regel 1 van het lieren is dan ook: tijd bestaat niet. Doe alles op je gemak met volle concentratie en controleer je hele opzet alvorens je echt gaat lieren.
Op het moment dat je een lier moet gebruiken om jezelf of een ander te bevrijden uit een onwrikbare situatie zijn daar (zeer) grote krachten voor nodig. Die kunnen uiteenlopen van 2x het gewicht van het voertuig tot in extreme gevallen 4x dat gewicht. Voor een wagen van 2 ton kunnen de krachten dus oplopen van 4 ton tot 8 ton! Alle hulpmaterialen die je nodig hebt om met behulp van een lier die ‘recovery’ te realiseren moeten deze krachten aan kunnen.
Voor onze eerste oefening kozen we een verlaten bospad zodat we niemand in de weg zaten en in alle rust zonder groepen toeschouwers – ongetwijfeld allemaal experts – de basisbeginselen konden oefenen. Op de situatietekening is aangegeven hoe dat eruit zag. Onze wagen zat virtueel vast in “iets” en doordat een groot obstakel (de auto van Hans) het onmogelijk maakte in een rechte lijn te trekken moest dat onder een hoek.
Opspannen van de lier
De lierkabel wordt zo ver mogelijk afgerold zodat er nog maar een paar slagen op de trommel zitten – die slagen zijn ook noodzakelijk anders zou je de kabel van de trommel lostrekken {3 – rode markering op kabel}. Bovendien is de lier het sterkste op de eerste laag. Dat geeft meer trekkracht, vermindert de slijtage van de lier en vraagt minder stroom van de accu.
Voor de verankering kies je een stabiel object zoals een boom en om de boom en je lierkabel niet te beschadigen gebruik je een boomlint om de haak aan te koppelen. In dit geval een lint van ARB met een sterkte van 12 ton. De haak van de lierkabel haak je niet direct in de lussen van het lint maar je koppelt het geheel met behulp van een D- of Harp-sluiting. Let op, de bout een halve slag terugdraaien als je hem vast gedraaid hebt. Het is altijd mogelijk dat de D-sluiting vervormt en als de bout dan lekker vastgedraaid is krijgt je die daarna nooit meer los.
Om de noodzakelijk hoek te maken gebruik je een snatch-block (of katrol) dat ook weer met behulp van een lint en een D-sluiting gekoppeld worden. Omdat we slechts één boomlint in onze recovery-kit hadden gebruikten we in dit geval maar een standaard sleeplint van 5 ton. Tweede boomlint (en extra snatch-block zijn ondertussen besteld).
Als alle koppelingen zijn gemaakt zet je de lierkabel net onder spanning waarbij je zorgt dat de kabel zo netjes mogelijk op de trommel wordt gewonden {2} . In bovenstaande foto is dit goed te zien evenals de (ernstige) fout die ik daarbij maak. Mijn hand die de kabel geleid zodat deze netjes winding aan winding te komt te liggen zit veel te dicht bij het rollenvenster {1}.
Controleer daarna nog één keer of alles op de juiste plek zit – zoals de kabel in de goot van het loopwiel van het snatch-block – en leg iets met voldoende gewicht over alle kabeldelen. Als de kabel breekt wordt hij door – in dit geval mijn leren jack – naar de grond gedrukt. Gebruik iets dat ook wat weegt, een fleece deken is echt niet afdoende. Een jack, eventueel met wat stenen in de zakken gepropt doet het al een stuk beter.
Controleer je lier opzet voordat je daadwerkelijk gaat lieren
Er zijn ook speciale matten hiervoor die bovendien voorzien zijn van reflecterende stroken. Een gespannen lierkabel valt niet echt op voor argeloze voorbijgangers die waarschijnlijk meer op jou en je auto letten dan de 30 meter onopvallende staalkabel die relatief vlak boven de grond gespannen staat.
Een staalkabel die breekt schiet als een pianosnaar in het rond en guillotineert wat die tegenkomt. Blijf dus altijd uit de buurt van een lierkabel en waarschuw anderen voldoende afstand te nemen. In ons geval had ik eigenlijk ook iets over het kabeldeel van snatch-block naar ankerpunt moeten leggen.
Kies een veilige positie tijdens het lieren
Omdat we niet in een rechte lijn op de auto konden lieren zal de kabel zich toch op een hoek van de trommel willen opwinden. Op zich niet erg zolang de kabel de horizontale assen {2} van de lier maar niet raakt. Gebeurt dat wel, stop dan met lieren, wikkel een deel van de kabel af en wind dat met wat geleiding weer netjes op de trommel. Vervolg dan pas weer het lieren onder spanning. Als je in een rechte lijn op de auto kunt lieren heb je dat probleem niet en zal de kabel zich netjes winding aan winding op de trommel draaien. Het enige dat wij in dit geval konden doen was meesturen met de trekrichting maar ook dat is niet altijd mogelijk.
In geval je echt veel kracht nodig hebt kun je de kabel teruglussen via een vast punt op de auto met behulp van het snatch-block. Hiermee verdubbeld de kracht die je met de lier kunt uitoefenen. Dubbele kracht, halve snelheid; maar op tijd en dus snelheid moet je niet letten. Je kunt evenzo de kracht verdriedubbelen door de lierkabel terug te lussen naar de auto via een snatch-block, een tweede snatch-block aan de auto te bevestigen en de kabel vervolgens terug naar het ankerpunt. In geval van de TJM OX op de Desert Beagle betekent dat een effectieve trekkracht van meer dan 16 ton!
Klinkt heel heftig, is dat ook en het is nog maar de vraag of je je auto dan niet heel langzaam op een middeleeuwse rektafel legt. Ook een chassis kun je kromtrekken. Let maar eens op wat er in dit filmpje gebeurt.
En als afsluiting een voorbeeld van onbeheerste domme kracht.
